تقویت سواد رسانه ای راه نجات نوجوانان از سیاهچاله فضای مجازی

تهران- ایرنا- شیوع ویروس کرونا و به دنبال آن غیرحضوری شدن مدارس، فرصت رجوع به فضای سایبری را برای دانش آموزان و نوجوانا دوچندان کرده که در سایه نبود نظارت و آموزش سواد رسانه‌ای، جسم و روح آنان را در معرض آسیب قرار داده است.

به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار ایرنا، پیشرفت فناوری های ارتباطی با این هدف شکل گرفت که جهانیان با دسترسی آسان و خیالی آسوده و امن، در جاده زندگی حرکت کنند اما این مورد هم همانند همه پیشرفت ها بسته به استفاده کاربران، فضایی دوبعدی را ایجاد کرده تا آنجا که با استفاده مناسب، محصولی مطلوب و با سوءاستفاده و سودجویی از این فضای گیرا و جذاب، آسیب های جدی و گاه غیر قابل جبرانی برداشت کرده اند.

با شیوع ویروس کرونا در جهان، استفاده و بهره وری از این فضا دوچندان شد تا آنجا که به دریچه ای برای آموزش غیرحضوری دانش آموزان تبدیل شد؛ دانش آموزانی که پیش از این در استفاده از اینترنت موبایل و تبلت محدودیت داشتند به یکباره مجوز دسترسی پیدا کردند.

نوجوانان و جوانانی که فضای بدون دیوار و حصار سایبری، هویتی کاذب و تصویری غیر واقعی برای آنان ایجاد کرده که منجر می شود افراد برای حضور بیشتر در شبکه های اجتماعی تلاش و تکاپوی زیادتری داشته باشند یا با دیدن مطالب ناهنجار در این فضا، پرخاشگرانه تر به زندگی ادامه دهند.

موضوعی که عطیه سروش روانشناس تربیتی در گفت وگو با خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا بر آن تاکید کرد و گفت: دسترسی به فضایی که محدودیت درستی ندارد و قوانین و نحوه استفاده از آن شرح داده نشده برای نوجوان و جوانی که متناسب با شرایط سنی نیاز زیادی به جلب توجه و دیده شدن دارد، بستر بروز رفتارهای پرخاشگرانه بیشتری را فراهم می کند گویا بروز خشونت برای آنها سهل الوصول می شود.

وی ادامه داد: افراد بسیار راحت تر در فضای مجازی خشم را تجربه می کنند و الگوسازی در جدال کلامی که برای آنان اتفاق می افتد خیلی راحت تر است. حال آنکه در دنیای واقعی اینگونه نیست و برای خشونت یکسری موانع ایجاد می شود که تکرار آن راحت اتفاق نیافتد.

به گفته این روانشناس تربیتی، هیچگاه یک اتفاق تک بعدی نمی افتد یعنی یک عامل نمی تواند افراد را به یک جایی برساند که آسیب اجتماعی بزرگی را تجربه کنند پس حتما تجربه های زندگی، ژنتیک و باورهایی که به عنوان یک انسان از محیط دریافت می شود در کنار نظام ارزشی خانواده می تواند زمینه آسیب را فراهم کند.

سروش با اشاره به این موضوع که دسترسی به فضای مجازی در کنار نداشتن آموزش های لازمی که نوجوانان و جوانان را از خطرها آگاه کند تا بتوانند خود را در برابر سونامی آسیب ها مراقبت کنند، بحران زا خواهد بود، خاطرنشان کرد: راهکار پیشگیری از بروز رفتارهای پرخاشگرانه با الگوگیری از فضای مجازی، آموزش سوا رسانه های و تدوین قوانین صحیح و مناسب است؛ آموزش سواد رسانه ای که لازم است ابتدا به اولیای خانه و مدرسه ارایه شود.

وی با تاکید بر اینکه غیرحضوری شدن مدارس بر اثر کرونا، هم ارتباطات فیزیکی دانش آموزان از آنان گرفته شده و نیاز به دیده شدن آنان هم دیگر ارضا نمی شود، یادآور شد: پس از آموزش سواد رسانه های، جامعه باید در جهت حفظ سلامت روان نوجوان، نیاز دیده شدن او را دریابد و توجه ویژه به آن داشته باشد زیرا بی توجهی به این امر، باعث به انحراف کشیده شدن او می شود.

امیر عبدالرضا سپنجی کارشناس مطالعات سواد رسانه ای، اینترنت و فضای مجازی (ICT) نیز در این زمینه و در گفت وگو با خبرنگار ایرنا عنوان داشت: فضای سایبری همانند برنامه های رادیو و تلویزیون که در آنها استانداردها و ملاحظات فنی و محتوایی رعایت می شود، نیاز به نظارت محتوایی و زمانی دارد تا افسارگسیخته به پیکره زندگی نوجوانان و جوانان آسیب نرساند.

وی ضمن بیان اینکه فضای سایبری همان دنیای واقعی است که چارچوب های احساسی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خود را دارد، گفت:  این فضا، مجازی نیست و کاملا واقعی و موازی با زندگی روزمره پیش می رود زیرا بیان نقد، نظر، گفت وگو، آموزش و بسیاری موارد دیگر در بستر این فضا اتفاق می  افتد و اگر مجازی بود همانند خوابیدن و بلند شدن، هیچ اتفاقی در  طول آن نمی افتاد.

سپنجی افزود: به دلیل واقعی بودن این فضاها، آموزش سواد رسانه ای به منظور استفاده مطلوب از آن ضرورت دارد. آموزش از سن کودکی که پایه های آن از خانواده و به آگاهی والدین گره خورده است و سپس همیاری و آموزش در سطح مدارس که باید به صورت متنی یا چند رسانه ای در اختیار دانش آموزان قرار گیرد.

از: فاطمه دهقان نیری