ملاقات با نجیب زاده ساسانی در تهران
مرد ایستاده در نقش‌برجسته سرقت‌شده، یک «نجیب‌زاده ساسانی» تشخیص داده شده است که حدود ۳۵ سال پیش از ایران قاچاقی خارج شده بود. مقصد نهایی لندن بود. حالا به ایران بازگردانده شده و تماشای آن از نزدیک، در موزه ملی ایران مهیاست؛ فرصتی که تا ۳۱ تیرماه ۱۴۰۲ ادامه دارد.
جبرئیل نوکنده ـ رییس کل موزه ملی ایران ـ داستان نقش‌برجسته سرقتی مرد ساسانی را برای ایسنا این‌گونه تعریف می‌کند: این نقش‌برجسته ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ (۲۶ دی‌ماه ۱۳۹۴) “https://www.isna.ir/news/1402011304900/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D9%82%D8%A7%DA%86%D8%A7%D9%82-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA”>در فرودگاه لندن پیدا شد. در ماه مارس (حدودا دو ماه بعد) موزه بریتانیا، موزه ملی ایران را از وجود این نقش‌برجسته مطلع کرد. ما هم در همان مقطع زمانی، حدودا هشتم مارس ۲۰۱۶ به موزه بریتانیا اعلام کردیم که این اثر منشأ ایرانی دارد و حتما باید به ایران برگردد، ولی تا سال ۲۰۱۹، مالک اثر هنوز ادعا داشت.
هویت مالک مدعی این نقش‌برجسته همچنان نامعلوم است، اما رییس کل موزه ملی ایران می‌گوید که فرد مدعی در سال ۲۰۱۹ از مالکیت منصرف شده و شیء در اختیار موزه بریتانیا قرار گرفته است. این موزه شیء را مرمت می‌کند، چون در هنگام انتقال (به لندن) سه تکه شده بود.
“https://www.isna.ir/news/1402011304900/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D9%82%D8%A7%DA%86%D8%A7%D9%82-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA”>جان سیمپسون ـ متصدی ارشد و باستان‌شناس بخش خاورمیانه موزه بریتانیا ـ درباره شرایط این شیء در زمانی که پلیس مرزبانی آن را پیدا کرده بود، گفته است: تقریباً هرگز با چنین موردی مواجه نشده‌ایم که نقشی از صخره با چنین سطحی از بی‌رحمی بریده شده باشد. آن را به طرزی باورنکردنی، بد بریده و در یک جعبه کوچک و بدون بسته‌بندی مناسب قرار داده و جعبه را با میخ محکم کرده‌اند.
اینترپل و آژانس ملی جرم و جنایت در بریتانیا، اگرچه پرونده نقش‌برجسته ساسانی را بررسی کرده‌اند، اما تاکنون شخصی در ارتباط با این پرونده دستگیر نشده است. هرچند که روزنامه گاردین نوشته بود “در بسته‌بندی، مشخصات فرستنده، گیرنده و مقصد مشخص شده که مقصد نهایی، یک سایت حراج اینترنتی در بریتانیا بوده که اعلام کرده انتظار چنین شیئی را نداشته است. “
با این حال، نوکنده می‌گوید ادعای همان مالک، که هویتش درحال بررسی است و البته محدودیت‌های دوران کرونا با بسته شدن مرزها از سال ۲۰۱۹، بازگشت این شیء را به ایران، تا سال ۲۰۲۳ طولانی کرد.
ابهام دیگر درباره این نقش‌برجسته، اصالت تاریخی آن است، که اگرچه “https://www.isna.ir/news/1402041911887/%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B4%D8%AF-%D8%B9%DA%A9%D8%B3″>طبق اظهارات مقامات وزارت میراث فرهنگی، پس از استرداد به ایران توسط ۱۲ باستان‌شناس و پیش از آن، در موزه بریتانیا تایید اولیه شده، اما با توجه به انجام نشدن آزمایش‌های میان‌رشته‌ای و نامعلوم بودن محل جدا شدن این نقش‌برجسته، همچنان محل بحث میان باستان‌شناسان است. البته رییس کل موزه ملی ایران می‌گوید: شیء به ایران که منتقل شد، طبق پروتکل پس از گذراندن دوران قرنطینه، توسط گروه کارشناسی اصالت‌سنجی (اولیه) شد، اما پژوهش درباره اصالت‌سنجی ادامه دارد و پژوهشگاه میراث فرهنگی در این‌باره مامور شده است. قرار است مطالعات پژوهشی و میان‌رشته‌ای برای اصالت‌سنجی دقیق‌تر از سوی این پژوهشگاه انجام شود. البته موزه ملی همزمان با نمایش موقت آن، یک نشست تخصصی بین‌المللی درباره نقش‌برجسته ساسانی برگزار خواهد کرد.
با این حال، “https://www.isna.ir/news/1402041912118/%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C”>علیرضا عسگری چاوردی ـ مدیر میراث جهانی منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس ـ در زمان رونمایی از این نقش‌برجسته در موزه ملی ایران ـ این احتمال‌ها را مطرح کرد که قرن سوم میلادی، در زمان آغاز عصر ساسانی، قابلیت تاریخ‌گذاری برای این نقش‌برجسته را دارد و احتمالا این اثر به حوزه منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس؛ یعنی محدوده کازرون، فراشبند و فیروزآباد و بخش مرکزی و حاشیه جنوبی فارس تعلق داشته باشد.
نقش‌برجسته ساسانی، که بنا بر تشخیص اولیه برخی باستان‌شناسان، نجیب‌زاده یا بزرگ‌زاده ساسانی تشخیص داده شده است به گفته رییس کل موزه ملی، قرار است پس از نمایش موقت، برای همیشه به موزه ایران باستان، در گالری ساسانی، منتقل شود.
آخرین دیدگاه‌ها